6 Rủi ro trong giao dịch quốc tế mà Doanh nghiệp cần tránh

1. Tổng quan về rõ rủi ro trong giao dịch quốc tế

Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu ngày càng liên kết chặt chẽ, giao dịch xuyên biên giới đã trở thành một phần thiết yếu trong chiến lược mở rộng thị trường của nhiều doanh nghiệp xuất khẩu Việt. Tuy nhiên, song hành cùng cơ hội là vô vàn rủi ro giao thương quốc tế mà doanh nghiệp dễ gặp phải nếu không có sự chuẩn bị kỹ lưỡng và hệ thống kiểm soát rủi ro phù hợp.

Không ít doanh nghiệp đã gặp phải các tình huống như: đối tác không thanh toán đúng hạn, hàng hóa bị mất mát trong quá trình vận chuyển, hay rơi vào vòng xoáy kiện tụng pháp lý quốc tế do hợp đồng mập mờ. 

Nhiều trường hợp dẫn đến thiệt hại tài chính nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến dòng tiền và hoạt động kinh doanh. Tệ hơn, doanh nghiệp còn phải đối mặt với tổn thất uy tín, mất đi niềm tin từ đối tác và khách hàng quốc tế – một tài sản vô hình nhưng cực kỳ quan trọng khi hoạt động trên thị trường toàn cầu.

Việc hiểu rõ và nhận diện sớm các rủi ro trong giao dịch quốc tế không chỉ giúp doanh nghiệp của bạn bảo vệ lợi ích của mình, mà còn là bước đi chiến lược để xây dựng thương hiệu bền vững, vươn xa một cách an toàn và hiệu quả.

2. Các nhóm rủi ro phổ biến trong giao dịch quốc tế

Khi bước vào thị trường toàn cầu, doanh nghiệp không chỉ mở ra cơ hội tăng trưởng mà còn phải đối mặt với nhiều rủi ro thương mại quốc tế. Dù có thể dự đoán trước một phần, nhưng nếu không chuẩn bị đầy đủ giải pháp ứng phó, doanh nghiệp có thể đánh mất cả lợi nhuận, uy tín và chiến lược dài hạn.

Dưới đây là 6 nhóm rủi ro phổ biến mà ExportHelp thường xuyên hỗ trợ doanh nghiệp xử lý trong lĩnh vực xuất nhập khẩu:

2.1. Rủi ro thanh toán (Payment Risk)

Case study

Doanh nghiệp A xuất khẩu hàng may mặc sang một khách hàng tại Trung Đông. Phía khách yêu cầu thanh toán toàn bộ (100%) giá trị đơn hàng sau khi nhận được vận đơn đường biển (Bill of Lading). Doanh nghiệp đã chấp nhận điều kiện này mà không sử dụng thư tín dụng (L/C) để đảm bảo thanh toán.

Kết quả: Khách hàng sau khi nhận được hàng đã không thực hiện nghĩa vụ thanh toán phần còn lại như cam kết.

Thiệt hại: Doanh nghiệp A mất trắng toàn bộ giá trị lô hàng, lên đến hơn 50.000 USD.

Bài học: Doanh nghiệp cần sử dụng hình thức thanh toán an toàn hơn, như thư tín dụng (L/C) hoặc chia nhỏ các lần thanh toán với điều kiện kiểm soát chặt chẽ hơn để hạn chế rủi ro mất tiền.

Đây là rủi ro phổ biến nhất và cũng nguy hiểm nhất trong giao dịch quốc tế. Khi bên mua không thanh toán đúng hạn, thanh toán thiếu hoặc trốn tránh nghĩa vụ thanh toán, doanh nghiệp sẽ phải đối mặt với:

• Mất vốn hàng hóa.
• Đứt dòng tiền kinh doanh.
• Không thể xoay vòng vốn cho lô hàng tiếp theo.

Doanh nghiệp gặp rủi ro thanh toán bắt nguồn từ việc: 

• Chọn sai hình thức thanh toán (chuyển khoản 100% trước – T/T).
• Không xác minh kỹ độ tin cậy của đối tác.
• Không sử dụng thư tín dụng (L/C) để bảo vệ quyền lợi.

2.2. Rủi ro tín dụng đối tác (Creditworthiness Risk)

Case study

Doanh nghiệp B ký kết xuất khẩu nông sản sang một công ty tại Ấn Độ. Đối tác này được giới thiệu qua hội chợ thương mại và chưa từng có lịch sử giao dịch. Tin tưởng vào thiện chí ban đầu, doanh nghiệp đã tiến hành gửi hàng mà không kiểm tra kỹ tình hình tài chính và độ tin cậy của đối tác.

Kết quả: Sau khi nhận hàng, công ty đối tác tại Ấn Độ tuyên bố phá sản và không còn khả năng thanh toán.

Thiệt hại: Doanh nghiệp B không thể thu hồi khoản nợ gần 30.000 USD, gây ảnh hưởng nặng nề đến dòng tiền và kế hoạch kinh doanh.

Bài học: Trước khi ký hợp đồng, doanh nghiệp cần chủ động kiểm tra tình trạng pháp lý, hồ sơ tín dụng và năng lực tài chính của đối tác thông qua các nguồn dữ liệu đáng tin cậy hoặc đơn vị trung gian uy tín.

Một chiếc name card không thể phản ánh sức khỏe tài chính thật sự của đối tác.

Nếu đối tác:

• Mất khả năng thanh toán.
• Trì hoãn thanh toán.
• Phá sản hoặc “lặn mất tăm”.

Doanh nghiệp sẽ phải gánh toàn bộ chi phí logistics, lưu kho và gần như không thể thu hồi được công nợ.

Vì vậy, trong trường hợp này, bạn nên chủ động kiểm tra hồ sơ tài chính, lịch sử tín dụng và năng lực thực tế của đối tác ngay từ đầu. 

2.3. Rủi ro vận chuyển & logistics

Case study

Doanh nghiệp C thực hiện giao hàng theo điều kiện CIF (Cost, Insurance and Freight), tức là chịu trách nhiệm về chi phí và cước vận chuyển đến cảng đích. Tuy nhiên, doanh nghiệp đã lựa chọn một đơn vị forwarder thiếu kinh nghiệm và không mua bảo hiểm hàng hóa cho lô hàng.

Trong quá trình trung chuyển tại Hồng Kông, container bị rơi khỏi phương tiện vận chuyển, gây mất mát toàn bộ hàng hóa.

Do không có hợp đồng bảo hiểm vận tải, doanh nghiệp không được bồi thường bất kỳ khoản nào, dẫn đến thiệt hại lớn về tài chính và uy tín với khách hàng nước ngoài.

Bài học rút ra: Doanh nghiệp cần đặc biệt cẩn trọng khi lựa chọn đối tác logistics, chỉ hợp tác với các đơn vị uy tín, có kinh nghiệm trong vận chuyển quốc tế. Đồng thời, việc mua bảo hiểm vận chuyển hàng hóa đầy đủ và rõ ràng là điều bắt buộc để bảo vệ tài sản và tránh rủi ro khó lường.

Các sự cố trong quá trình vận chuyển xảy ra thường xuyên hơn bạn nghĩ: hàng bị trễ tàu, thất lạc container, bị giữ tại cảng, v.v.

Những hậu quả phổ biến gồm:

• Giao hàng trễ tiến độ do lựa chọn sai điều kiện Incoterms.
• Phát sinh thêm chi phí lưu kho, lưu bãi.
• Mất hàng nhưng không được bồi thường do không mua bảo hiểm vận chuyển.

Chỉ một sai sót nhỏ trong chứng từ hoặc lựa chọn forwarder thiếu kinh nghiệm cũng có thể khiến doanh nghiệp thiệt hại hàng trăm triệu đồng.

Hàng bị giữ tại cảng, trễ tàu, container bị thất lạc – không phải chuyện hiếm.

2.4. Rủi ro pháp lý & hợp đồng

Case Study

Doanh nghiệp D tiến hành bán linh kiện điện tử cho một khách hàng tại Hàn Quốc. Trong hợp đồng ngoại thương, hai bên không quy định rõ ràng về luật điều chỉnh và phương thức giải quyết tranh chấp trong trường hợp xảy ra bất đồng.

Kết quả: Sau khi nhận hàng, khách hàng đã trả lại hàng với lý do sản phẩm không đạt chất lượng, dù không có căn cứ rõ ràng. Do thiếu quy định pháp lý cụ thể trong hợp đồng, doanh nghiệp không thể bảo vệ quyền lợi của mình.

Thiệt hại: Doanh nghiệp D phải chịu toàn bộ chi phí hồi hàng, logistics và mất giá trị hàng hóa đã xuất.

Bài học: Mỗi hợp đồng xuất nhập khẩu cần được soạn thảo đầy đủ về mặt pháp lý, làm rõ luật áp dụng, điều khoản giao hàng, thanh toán, khiếu nại và giải quyết tranh chấp để tránh rủi ro khi có mâu thuẫn xảy ra.

Hợp đồng ngoại thương thiếu chặt chẽ là nguyên nhân chính khiến doanh nghiệp không có cơ sở pháp lý để đòi quyền lợi nếu xảy ra tranh chấp.

Một hợp đồng hiệu quả cần làm rõ:

• Luật áp dụng.
• Phương thức giải quyết tranh chấp.
• Điều kiện giao hàng – thanh toán – khiếu nại.

ExportHelp có kinh nghiệm hỗ trợ rà soát, chuẩn hóa hợp đồng theo chuẩn quốc tế, giúp doanh nghiệp tự bảo vệ mình từ đầu.

2.5. Rủi ro tỷ giá ngoại hối (FX Risk)

Case study

Doanh nghiệp E, hoạt động trong lĩnh vực xuất khẩu thủy sản tại Cần Thơ, đã ký hợp đồng giao dịch quốc tế với điều khoản thanh toán bằng đồng USD. Tuy nhiên, ngay sau khi hợp đồng được ký kết, tỷ giá USD/VNĐ bất ngờ giảm mạnh so với thời điểm dự kiến ban đầu.

Việc tỷ giá giảm khiến cho khoản doanh thu sau khi quy đổi từ USD sang VNĐ giảm gần 5%, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận ròng của doanh nghiệp. Tổng thiệt hại về lợi nhuận mà doanh nghiệp phải gánh chịu lên đến hơn 200 triệu đồng.

Bài học rút ra: Để phòng ngừa rủi ro từ biến động tỷ giá, doanh nghiệp nên chủ động cố định tỷ giá trong hợp đồng hoặc sử dụng hợp đồng kỳ hạn (forward contract) thông qua ngân hàng. Đây là một trong những công cụ hiệu quả giúp doanh nghiệp ổn định tài chính và bảo vệ lợi nhuận trong bối cảnh tỷ giá ngoại hối không ngừng biến động.

Tỷ giá ngoại tệ biến động liên tục và thường khó lường. Dù chỉ chênh lệch vài phần trăm, nhưng cũng có thể khiến biên lợi nhuận của doanh nghiệp bị ảnh hưởng đáng kể.

Ví dụ: Nếu doanh nghiệp ký hợp đồng bằng USD nhưng tỷ giá USD/VNĐ tăng cao vào thời điểm thanh toán, chi phí đầu vào sẽ tăng, trong khi lợi nhuận thực tế lại giảm mạnh.

Để hạn chế rủi ro này, bạn nên chủ động sử dụng hợp đồng kỳ hạn, cố định tỷ giá thanh toán, hoặc thiết lập cơ chế bảo vệ tỷ giá ngay từ đầu.

ExportHelp hỗ trợ, tư vấn bạn mở tài khoản ngân hàng đa tiền tệ giúp giao dịch linh hoạt hơn và quản lý rủi ro tỷ giá hiệu quả hơn.

2.6. Rủi ro chính trị & pháp lý tại nước nhập khẩu

Case study

Doanh nghiệp F xuất khẩu đồ gỗ sang thị trường Nga. Trong quá trình hàng đang trên đường vận chuyển, phía Nga bất ngờ ban hành quy định mới về tiêu chuẩn an toàn đối với sản phẩm nhập khẩu, yêu cầu bổ sung thêm giấy chứng nhận chất lượng từ cơ quan nước sở tại.

Kết quả: Hàng hóa của doanh nghiệp bị giữ lại tại cảng và không thể thông quan trong suốt 45 ngày do không đáp ứng đủ hồ sơ theo quy định mới.

Thiệt hại: Doanh nghiệp phải gánh chịu chi phí lưu container và lưu kho phát sinh lớn. Đồng thời, việc giao hàng chậm khiến doanh nghiệp mất khách hàng quan trọng tại thị trường Nga.

Bài học: Doanh nghiệp cần thường xuyên cập nhật các thay đổi về chính sách nhập khẩu tại thị trường đích và chủ động xây dựng các phương án dự phòng như mua bảo hiểm, đa dạng hóa thị trường hoặc linh hoạt điều chuyển đơn hàng sang đối tác khác khi cần thiết.

Một số thị trường như Trung Đông, Ấn Độ, Nga, v.v. thường có những thay đổi chính sách bất ngờ như:

• Áp hạn ngạch hoặc cấm nhập khẩu.
• Tăng thuế suất đột ngột.
• Siết chặt quy định kiểm định, giấy phép.

Doanh nghiệp bạn không thể kiểm soát chính sách nước ngoài, nhưng hoàn toàn có thể:

• Chủ động cập nhật thông tin.
• Chuẩn bị sẵn các phương án dự phòng.
• Linh hoạt điều chỉnh chiến lược xuất khẩu.

3. Làm sao để phòng ngừa rủi ro trong giao dịch quốc tế

Bạn không thể loại bỏ hoàn toàn rủi ro trong giao dịch xuyên biên giới.

Nhưng bạn hoàn toàn có thể kiểm soát và giảm thiểu thiệt hại, nếu chuẩn bị đúng từ đầu – về mặt hợp đồng, đối tác, chứng từ và thanh toán.

Dưới đây là 5 giải pháp mà Exporthelp đã triển khai thành công cho nhiều doanh nghiệp xuất khẩu. Giải pháp rõ ràng, dễ áp dụng – và phù hợp chiến lược dài hạn của bạn.

4. ExportHelp có thể hỗ trợ bạn những gì trong kinh doanh quốc tế?

Khi mở rộng giao thương ra nước ngoài, bạn sẽ cần nhiều hơn một đơn vị tư vấn – mà là một đối tác am hiểu và đồng hành dài hạn.

ExportHelp hỗ trợ bạn từ A đến Z trong hành trình kinh doanh quốc tế, bao gồm:

• Thành lập công ty tại Singapore, Hồng Kông và nhiều quốc gia khác, phù hợp định hướng phát triển và yêu cầu pháp lý sở tại.
• Tư vấn và hỗ trợ đăng ký mã số DUNS, giúp doanh nghiệp nâng cao uy tín và sẵn sàng tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
• Tư vấn mở tài khoản ngân hàng doanh nghiệp, bao gồm ngân hàng truyền thống hỗ trợ giao dịch bằng thư tín dụng (L/C) và các nền tảng tài khoản đa tiền tệ linh hoạt, đáp ứng nhu cầu thanh toán quốc tế.
• Hỗ trợ kiểm tra, chuẩn hóa hợp đồng thương mại, đảm bảo phù hợp pháp lý, rõ ràng quyền – nghĩa vụ và giảm thiểu rủi ro tranh chấp.
• Tư vấn và thực hiện hợp pháp hóa lãnh sự cho hồ sơ, chứng từ sử dụng trong giao dịch quốc tế.
• Cung cấp dịch vụ kế toán, thuế và báo cáo tài chính định kỳ, đảm bảo đúng quy định nước sở tại và hỗ trợ doanh nghiệp vận hành bền vững.

ExportHelp không chỉ giúp bạn chuẩn bị hồ sơ – mà còn giúp bạn hiểu rõ cách thức hoạt động và tối ưu hóa hiệu quả giao thương quốc tế ngay từ bước đầu.

Tham khảo các bài viết hữu ích sau: 

• Thành lập công ty tại Singapore kinh doanh logistics.
• Thành lập công ty tại Hồng Kông kinh doanh logistics.

5. Những câu hỏi thường gặp trong rủi ro giao dịch quốc tế

1. Làm sao để tránh rủi ro khi khách hàng nước ngoài không thanh toán tiền hàng?

Doanh nghiệp nên sử dụng các phương thức thanh toán an toàn như thư tín dụng (L/C), chia nhỏ thanh toán theo từng giai đoạn và kiểm tra kỹ uy tín đối tác trước khi giao hàng.

2. Nếu hàng bị mất hoặc hư hỏng khi vận chuyển quốc tế, tôi có được bồi thường không?

Chỉ khi bạn có mua bảo hiểm vận chuyển phù hợp (theo điều kiện Incoterms), bạn mới có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại. Việc chọn forwarder uy tín và hợp đồng vận chuyển rõ ràng là rất quan trọng.

3. Có nên ký hợp đồng thương mại quốc tế bằng tiếng Việt không?

Không nên. Hợp đồng nên được soạn bằng tiếng Anh và cần quy định rõ luật áp dụng, phương thức giải quyết tranh chấp và các điều khoản giao hàng – thanh toán – khiếu nại minh bạch.

5. Làm thế nào để bảo vệ doanh nghiệp khỏi rủi ro tỷ giá ngoại tệ?

Doanh nghiệp có thể cố định tỷ giá bằng hợp đồng kỳ hạn hoặc sử dụng tài khoản đa tiền tệ để quản lý dòng tiền hiệu quả hơn. Liên hệ ExportHelp để được tư vấn giải pháp tài chính phù hợp.

 6. Nếu chính sách nhập khẩu của nước sở tại thay đổi đột ngột, doanh nghiệp nên xử lý thế nào?

Nên theo dõi sát các quy định nhập khẩu tại thị trường mục tiêu và luôn có phương án dự phòng: chuyển hướng thị trường, điều chỉnh lô hàng, cập nhật giấy phép cần thiết, v.v.

7. Doanh nghiệp nhỏ mới bắt đầu xuất khẩu nên ưu tiên kiểm soát rủi ro nào trước?

Ưu tiên kiểm soát rủi ro thanh toán và tín dụng đối tác, vì đây là hai nhóm rủi ro dễ xảy ra và có thể gây thiệt hại trực tiếp lớn nhất.

8. Có cần thuê chuyên gia pháp lý để soạn thảo hợp đồng xuất khẩu không?

Rất nên. Hợp đồng quốc tế cần đúng chuẩn luật thương mại quốc tế và luật địa phương. ExportHelp có thể hỗ trợ rà soát và chuẩn hóa hợp đồng theo yêu cầu thực tế.

Bạn muốn mở tài khoản ngân hàng doanh nghiệp tại Mỹ, Anh, UAE, Thuỵ Sĩ, hoặc quốc gia cụ thể? ExportHelp có mạng lưới đối tác quốc tế để hỗ trợ bạn hiệu quả..

ExportHelp hiểu rõ quy trình, tiêu chí phê duyệt và những thay đổi liên tục từ ngân hàng Singapore, giúp bạn mở tài khoản nhanh chóng, hợp pháp, hạn chế bị từ chối.

• Tư vấn chọn ngân hàng phù hợp
• Chuẩn bị hồ sơ đúng chuẩn, đầy đủ – tăng tỉ lệ đậu
• Đặt lịch hẹn, hướng dẫn phỏng vấn trực tiếp hoặc online
• Hỗ trợ khi ngân hàng yêu cầu bổ sung thông tin
• Tư vấn cách sử dụng tài khoản đúng chuẩn AML/KYC
• Hỗ trợ độc quyền dành cho Doanh nghiệp yên tâm phát triển bền vững

ExportHelp cam hỗ trợ Doanh nghiệp mở tài khoản thành công với ngân hàng hiện đại, uy tín toàn cầu.

500

doanh nghiệp được mở

95%

hồ sơ hoàn thành trong 24 - 48 giờ

40

ngân hàng quốc tế được hợp tác